ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΑΠΟ ΥΠΕΡΠΛΗΡΩΣΗ
Ακράτεια από υπερπλήρωση εμφανίζεται όταν η κύστη υπερδιατείνεται συχνά μέσα σε βραχύ χρονικό διάστημα. Παρουσιάζεται τυπικά σε γυναίκες μετά τον τοκετό και σε ασθενείς που έχουν υποστεί κάταγμα ισχίου ή που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση αποκατάστασης ισχίου. Ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητός, αλλά μάλλον διαφέρει από αυτόν της ακράτειας υπερπλήρωσης που οφείλεται στη χρόνια επίσχεση ούρων με υψηλή πίεση. Πιθανότατα, το παθογόνο αίτιο (τοκετός, κάταγμα ισχίου ή χειρουργείο) και η αντιμετώπισή του, με κάποιο τρόπο επηρεάζουν την αισθητικότητα από το κατώτερο τμήμα του ουροποιητικού συστήματος, έτσι ώστε η κύστη πληρούται έως ότου υπερνικήσει την πίεση του αυχένα, με αποτέλεσμα τη συνεχή απώλεια ούρων σε μικρές ποσότητες.
ΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΝΩΜΑΛΗ ΟΥΡΗΣΗ
Πολλοί ασθενείς που πάσχουν από άνοια παρουσιάζουν υπερλειτουργικότητα της ουροδόχου κύστης, αλλά και αρκετοί είναι αυτοί που εμφανίζουν ακράτεια χωρίς κάποια άλλη αποδεδειγμένη πάθηση. Το ουσιαστικό πρόβλημα αυτών των ασθενών και των ατόμων που τους φροντίζουν είναι η απώλεια ελέγχου της ούρησης στα πλαίσια της κοινωνικής καθημερινότητας και πιο συγκεκριμένα η απώλεια ούρων σε ακατάλληλη χρονική στιγμή και χώρο. Το αποτέλεσμα για τα άτομα αυτά δεν είναι διαφορετικό από την ακράτεια που οφείλεται σε μια διαγνωσμένη πάθηση του κατώτερου ουροποιητικού.
ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ (ΑΠ)
Είναι ο συχνότερος τύπος ακράτειας (50% όλων των περιπτώσεων). Εμφανίζεται όταν η ενδοκοιλιακή πίεση αυξάνεται απότομα (βήχας, φτέρνισμα, άρση βάρους, κίνηση) και ο κυστικός αυχένας δεν μπορεί να αντισταθεί σε αυτήν την πίεση. Στις γυναίκες έχουν αναγνωριστεί ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως η λευκή φυλή, η ηλικία, η πολυτοκία, βάρος νεογνού > 4 kg, η παχυσαρκία, η εμμηνόπαυση, η υστερεκτομή, η πρόπτωση μήτρας, κυστεοκήλη, προηγηθείσες επεμβάσεις στην πύελο. Αντίθετα στους άνδρες εμφανίζεται με συχνότητα 10% και συνηθέστερα είναι αποτέλεσμα χειρουργικής επέμβασης (π.χ ριζική προστατεκτομή).
ΥΠΕΡΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΥΣΤΗ (ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑ)
Ακράτεια λόγω αδυναμίας συγκράτησης των ούρων με συνοδή έντονη επιθυμία (έπειξη) για ούρηση. Χαρακτηριστικά αφορά σε ασθενείς που χάνουν ούρα τρέχοντας για την τουαλέττα. Αυτοί οι ασθενείς αναφέρουν χαμηλή ροή καθώς αντιλαμβάνονται πρώιμα την πλήρωση της κύστης, όταν αυτή περιέχει ακόμα μικρή ποσότητα ούρων, ώστε να ουρούν με ψευδώς πτωχή ροή. Γενικά η υπερλειτουργική κύστη έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής του ασθενούς, απ’ ότι η ΑΠ.
Η ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ
Η ακράτεια ούρων στη μεγάλη ηλικία είναι άξια ειδικής αναφοράς, εξαιτίας της μεγάλης της συχνότητας, της επίδρασης στη ζωή του ασθενούς, την ανάγκη για απασχόληση ατόμου αποκλειστικής βοήθειας και το κοινωνικό κόστος. Υπάρχουν αρκετά ζητήματα που αφορούν ειδικά στην αντιμετώπιση της ακράτειας στους ηλικιωμένους. Πολλοί από τους ηλικιωμένους που βρίσκονται σε οίκους ευγηρίας, πάσχουν από ακράτεια ούρων και συχνά δεν έχουν άμεση πρόσβαση στη βασική ουρολογική εκτίμηση και φροντίδα.
Στους ηλικιωμένους επικρατεί ο μνημονοτεχνικός κανόνας DIAPPERS:
- Delirium/confusional states=Άνοια-Παραλήρημα
- Infection-urinary (symptomatic)=Ουρολοίμωξη
- Atrophic urethritis/vaginitis=Ατροφική κολπίτις
- Pharmaceuticals=Φάρμακα
- Psychological, especially depression=Ψυχολογικοί παράγοντες, κατάθλιψη
- Excessive excretion (i.e., CHF, hyperglycemia)=Πολυουρία
- Restricted mobility=Μειωμένη κινητικότητα
- Stool impaction=Δυσκοιλιότητα, παρακράτηση κοπράνων
Τα παραπάνω αποτελούν και τους κυριότερους παράγοντες που οδηγούν σε ακράτεια στους υπερήλικες. Στόχος είναι η βελτίωση των ανωτέρω, μετά από σωστή εκτίμηση του ασθενούς.
Οι ηλικιωμένοι ασθενείς συνήθως ακολουθούν κάποια φαρμακευτική αγωγή για έναν αριθμό διαφορετικών παθήσεων και ο θεράπων ιατρός πρέπει να λαμβάνει πάντα υπόψη του τα προβλήματα που μπορεί να συνεπάγονται αυτής. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των φαρμάκων, σε συνδυασμό με τις αλλοιώσεις της νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας που επέρχονται με την πάροδο των ετών, επηρεάζουν το μεταβολισμό των φαρμάκων, προκαλώντας αύξηση της τοξικότητας και μεγαλύτερη πιθανότητα αλληλεπίδρασης.
Οι ηλικιωμένοι ασθενείς συχνά αποτυγχάνουν να συμμορφωθούν σε απαιτητικά φαρμακευτικά σχήματα, ειδικά όταν έχουν συνταγογραφηθεί πολλά διαφορετικά φάρμακα.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Είναι διαθέσιμα αρκετά συστήματα βαθμολόγησης και ερωτηματολόγια βασιζόμενα στη συμπτωματολογία, τα οποία μπορούν να διευκολύνουν την εκτίμηση και να βελτιώσουν την ανταπόκριση στη θεραπεία. Η λήψη ιστορικού απαιτεί μια ασφαλώς μεγαλύτερη εμβάθυνση στη λεπτομέρεια. Και πρέπει να συμπεριλαμβάνει στοιχεία όπως την πρόπτωση, τη σεξουαλική λειτουργία και την ακράτεια κοπράνων. Είναι επίσης απαραίτητα η εξέταση της κοιλιάς, του προστάτη, της ουρήθρας, του κόλπου και του νευρικού συστήματος, ενώ ιδιάτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στην εύρεση ψηλαφητής ουροδόχου κύστεως, στην κατάσταση οιστρογονοποίησης, στις ανωμαλίες της ουρήθρας και στην ανεύρεση μαζών στο πυελικό έδαφος.
Η πιο σημαντική εξέταση είναι η απλή ανάλυση των ούρων, με σκοπό να αποκλειστούν παθολογίες, όπως λοίμωξη ή καρκίνος της ουροδόχου κύστεως. Πολλοί ασθενείς που παραπέμθηκαν για ακράτεια βρέθηκαν με απλή εξέταση να φέρουν μια προηγουμένως μη ανιχνευθείσα ανωμαλία τηε ουροδόχου κύστεως.
Το ημερολόγιο ούρησης προσφέρει βοήθεια τόσο στον άρρωστο όσο και στο γιατρό. Μπορεί να καταδείξει λιγότερα συμπτώματα από αυτά που προκύπτουν από το ιστορικό, ή ακόμα και να στοιχειοθετήσει τη διάγνωση, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της υπερλειτουργικής κύστης, με συχνές, μικρού όγκου ουρήσεις.
Η ουροροομετρία μπορεί να είναι φυσιολογική, αυξημένη (ενδεικτική υπερλειτουργικής κύστης) ή ελαττωμένη (πιθανή μειωμένη συσταλτικότητα της κύστης). Ένα σημαντικό υπόλειμμα ούρων (περισσότερο από 100 ml) σε υπερηχογραφικό έλεγχο μετά από ούρηση, θέτει την υπόνοια για μειωμένη συσταλτικότητα του εξωστήρα
Ένα τεστ πάνας με τη ζύγιση των πανών ακράτειας των 24-72 ωρών, είναι χρήσιμο για τον αντικειμενικό και επαναλήψιμο υπολογισμό του βαθμού ακράτειας και την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Η ουροδυναμική πρέπει να διατηρείται για τους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη συντηρητική αντιμετώπιση και δέχονται θετικά την πιθανότητα χειρουργικής θεραπείας.
Η θεραπεία της ακράτειας εξαρτάται φυσικά από πολλούς παράγοντες και την κατάλληλη ένδειξη, την οποία θα θέσει ο ουρολόγος. Μπορεί να είναι συντηρητική, φαρμακευτική ή χειρουργική. Η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται περισσότερο στην ακράτεια προσπαθείας. Εδώ, η προσθετική ουρολογία παίζει σημαντικό ρόλο, αυξάνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Όπως και με άλλες κατηγορίες ασθενών, η πλειοψηφία των ηλικιωμένων που πάσχουν από ακράτεια, μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά με αξιόλογα αποτελέσματα. Οι πληροφορίες που δίνουν τα άτομα που βοηθούν τους ανάπηρους και ευπαθείς ηλικιωμένους, αποδεικνύονται ωστόσο πολύ σημαντικές. Η θεραπεία είναι πιθανόν να περιλαμβάνει και στρατηγικές διαχείρισης της συμπεριφοράς του ασθενούς, όπως για παράδειγμα ρύθμιση της κατανάλωσης υγρών, άμεση ούρηση και χρονομετρούμενη ούρηση. Αυτά τα μέτρα μπορεί να αποδειχτούν χρονοβόρα και να επιβαρύνουν σημαντικά τους νοσηλευτές, ενώ πιθανότατα να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστούν σε ιδρυματοποιημένους ασθενείς. Σε πολλές περιπτώσεις, η πιο ρεαλιστική λύση φαίνεται να είναι η χρήση πάνας. Αν και η χρήση καθετήρα για μεγάλο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αποτελεί έσχατη λύση, μπορεί να θεωρηθεί βολική λύση για κάποιους ασθενείς.
Η ακράτεια ούρων αποτελεί μια πολύ κοινή και πολυδάπανη πάθηση: η άμεση δαπάνη μόνο στις ΗΠΑ έχει εκτιμηθεί τουλάχιστον στα 16 δισεκατομμύρια δολάρια. Δυστυχώς παράλληλα είναι και μια πάθηση «ταμπού», μια και μικρό ποσοστό ασθενών αναζητά θεραπεία.
Η ακράτεια αφορά σε άνδρες και γυναίκες και έχει διάφορες μορφές ή μπορεί να εμφανίζεται και ως μικτή, ότνα συνδυάζονται 2 τύποι (συνήθως προσπαθείας και επιτακτική).